De sociaaleconomische positie (SEP) is de positie die iemand inneemt op de maatschappelijke ladder. De sociaaleconomische positie kan op verschillende manieren worden berekend, maar wordt meestal gemeten aan de hand van inkomen, opleiding of beroepsstatus. Tegenwoordig spreken we liever over sociaaleconomische positie dan over sociaaleconomische status (SES). Sociaaleconomische status wekt de indruk dat je sociaaleconomische omstandigheden statisch zijn, terwijl deze natuurlijk kunnen veranderen. De term sociaaleconomische positie doet hier meer recht aan.
De sociaaleconomische positie hangt samen met gezondheid. Met elk stapje hoger op de maatschappelijke ladder, wordt de kans op goede gezondheid groter. De relatie tussen de sociaaleconomische positie en gezondheid kan twee richtingen op gaan. Zo kunnen de omstandigheden binnen de sociaaleconomische positie de oorzaak zijn van (on)gezondheid. Bijvoorbeeld, het leven in armoede en schulden kan leiden tot chronische stress en daarmee ongezondheid. Omgekeerd kan de mate van (on)gezondheid ook invloed hebben op de sociaaleconomische positie. Denk aan een psychische stoornis die het lastiger kan maken om een baan te vinden.
Er bestaan in Nederland aanzienlijke verschillen in gezondheid tussen mensen met een hoge en lage sociaaleconomische positie. Mensen met basisonderwijs of een vmbo-opleiding en een laag inkomen leven 15 jaar minder lang in goede gezondheid dan mensen met een hbo- of universitaire opleiding en een hoog inkomen.
In 2021 heeft 3% van de particuliere huishoudens in de gemeente Oost Gelre een inkomen onder de lage inkomensgrens en woont 3% van de minderjarige kinderen in een huishouden met een laag inkomen. Dit is lager dan in de (sub)regio en Nederland.
In de gemeente Oost Gelre heeft 11% van de volwassenen moeite met rondkomen; dat is lager dan in Nederland. Gemeente Oost Gelre heeft een SES-WOA score van 0,167. De SES-WOA score is gebaseerd op gegevens over welvaart, opleidingsniveau en arbeidsmarktdeelname. De gemiddelde SES-WOA score voor Nederland is ongeveer 0; bij een hogere score zijn inwoners welvarender en/of hoger opgeleid en/of langduriger aan het werk.
Oost Gelre | Achterhoek | Noord- en Oost-Gelderland | Nederland | |
Particuliere huishoudens met laag inkomen1 | 3% | 5% | 5% | 7% |
Minderjarige kinderen in huishouden met laag inkomen1 | 3% | 5% | 5% | 7% |
Volwassenen die moeite hebben met rondkomen2 | 11% | 15% | 15% | 19% |
1 Bron: CBS, 2021 (voorlopige cijfers 2021) 2 Bron: Monitor Volwassenen en Ouderen, 2022 Als er een significant verschil (p<0,01) ten opzichte van de gemeente is, dan is dat vet weergegeven. |
In de Achterhoek is het aandeel huishoudens met een laag inkomen en het aandeel minderjarige kinderen in een huishouden met een laag inkomen gestegen tussen 2011 en 2013 en daarna ongeveer gelijk gebleven. In de gemeente Oost Gelre is sinds 2011 een licht stijgende trend zichtbaar.
In de Achterhoek daalde het aandeel volwassenen dat moeite heeft met rondkomen en het aandeel volwassenen met een laag opleidingsniveau tussen 2012 en 2016. In de gemeente Oost Gelre gelden dezelfde trends.
Vrouwen zijn vaker laag opgeleid dan mannen.
Volwassenen onder de 65 jaar hebben vaker moeite met rondkomen dan 65-plussers. Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt het percentage volwassenen met een laag opleidingsniveau toe.
Naarmate het opleidingsniveau toeneemt, hebben minder volwassenen moeite met rondkomen.
Alleenstaanden hebben vaker moeite met rondkomen en zijn vaker laag opgeleid dan samenwonenden.
Het aandeel kinderen dat woont in een huishouden met een laag inkomen varieert van 5% in de gemeente Heerde tot 10% in de gemeente Zutphen. De gemeente Oost Gelre (5%) behoort tot de gemeenten die gunstig scoren.
Het aandeel laagopgeleiden varieert van 26% in de gemeente Zutphen tot 42% in de gemeente Montferland. De gemeente Oost Gelre (31%) behoort tot de gemeenten met relatief weinig laagopgeleiden.